Het meest karakteristieke kenmerk van de neushoorn is toch wel zijn hoorn. Maar waarom de hoorn dan verwijderen?

De gruwelijke cijfers van de stroperij in 2011 en 2012 waarin in twee jaar tijd 1116 neushoorns gestroopt werden, maakten dat er behoefte was aan zowel proactieve als preventieve maatregelen om de neushoorn stroperij te doen afnemen. In eerste instantie denk je dat wanneer je simpelweg de hoorn verwijderd van de neushoorn, het probleem opgelost is. Je zou denken dat de neushoorn dan veilig is voor stropers.

In de jaren 90 waren dehorning in combinatie met andere anti-stroperij maatregelen een belangrijke bijdrage aan het verminderen van stroperijverliezen. Namibië was het eerste land dat dehorning als een preventie maatregel ging inzetten. Dit werkte want in Namibië werd geen enkele hoornloze neushoorn gestroopt. Neushoorns zonder hoorn lijken 29% meer kans te hebben om te overleven dan gehoornde dieren, en ook in andere Afrikaanse landen bleek dehorning succesvol te zijn.

Er zijn echter ook veel gevallen waarin dehorning geen bijdrage heeft geleverd aan het voorkomen van stroperij. Zo werd in Zimbabwe zelfs 24 uur na het dehornen een neushoorn gedood, een ander geval werd vijf dagen na dehornen gedood. Na deze twee wisselende ervaringen met dehornen kun je de vraag stellen of dehornen wel zo effectief is.

Waarom worden hoornloze neushoorns gestroopt? Bij het dehornen blijft er een klein stompje over na verwijdering, dit is nodig omdat wanneer er te dicht bij de kiemlaag gesneden wordt de hoorbasis beschadigd en vervolgens vervormde hoorngroei ontstaat. Er wordt zo’n 90 – 93 % van de hoornmassa verwijderd bij het dehornen van een witte neushoorn. Hoewel het stropen op deze manier minder rendabel wordt gemaakt is de trieste werkelijkheid dat ook voor een hoornstomp neushoorns gedood worden. Of dehornen echt werkt voor het verminderen van de stroperij is niet duidelijk. Mogelijk zien stropers niet of de neushoorn een intacte hoorn heeft voordat ze schieten. Deskundigen adviseren echter om de neushoorns elke 12 – 24 maanden te dehornen om een effectief afschrikmiddel te zijn. Het is een ingrijpende procedure en immobilisatie brengt risico’s met zich mee voor de neushoorn. Hoewel er alles aan wordt gedaan om deze risico’s te verminderen , zijn er soms veterinaire complicaties ten gevolge van narcose die de dood tot gevolg kunnen hebben.

Naast de risico’s voor de neushoorn bij het dehornen is het proces ook erg duur. Dit zit hem vooral in de moeite die het kost om de dieren te vinden, de kosten rondom de narcose en de herhaling van dit gehele proces. Het dehornen voor een neushoorn kost tussen de 500 – 900 euro, en is afhankelijk van vele factoren. Geschat wordt dat het eenmalig dehornen van alles neushoorns in het Kruger National Park zo’n 4,5 – 7 miljoen euro kost. Een neushoorn in verwachting mag je niet onder narcose brengen gezien de risico’s.

Hoe wordt het dehornen uitgevoerd?
Meestal worden neushoorns vanuit een helikopter geschoten, en soms vanaf de grond in kleinere reservaten. Een markering wordt aangebracht met een pen, meestal 7 cm van de basis van de voorste hoorn en 5 cm van de basis van de achterste hoorn. Onder narcose wordt een kettingzaag of handzaag gebruikt om de hoorn horizontaal af te snijden. De ogen en oren van de neushoorn worden bedekt om geluid te dempen en de neushoorn rustiger te houden. De stomp wordt bijgesneden om overtollig hoorn aan de basis te verwijderen en daarna de hoorn af te vlakken. Om scheuren en uitdroging van de hoornstomp te voorkomen wordt de stomp bedekt met Stockholm-teer.

In het debat over dehornen wordt ook de vraag gesteld of de neushoorns hun horens echt nodig hebben. Bekend is dat neushoorns de hoorns gebruiken voor verschillende gedragsfuncties, waaronder verdedigen van territoria, verdedigen van kalveren, verdedigen tegen roofdieren en het graven naar water en breken van takken. De mannetjes gebruiken de hoorn om territoria te beschermen , mogelijk kan de verwijdering van de hoorn het vermogen om een territorium te behouden ondermijnen. Aangetoond is dat vechtgerelateerde sterfte onder zwarte neushoorns in Zimbabwe is verminderd door het dehornen.

De volgende vraag die opkomt wanneer je aan dehornen denk is, wat gebeurd er met de horens? De horens kunnen worden vernietigd. Echter eigenaren van neushoorns slaan de horens op in afwachting van mogelijke legalisatie van de handel. Het hebben van een vergunningsysteem voor het bezitten, vervoeren en opslaan van hoorn wordt als bezwaard beschouwd. Het vormt een veiligheidsrisico door het lekker van informatie over de verblijfplaats van hoorns. Het dehornen is op zichzelf geen staande oplossing. Gezien de risico’s bij het dehornen moet het beschouwd worden als een laatste redmiddel onder de ernstige stopersdreiging.