Nederland kent 14 EAZA- dierentuinen (Europese organisatie van dierentuinen). Wereldwijd bezoeken 700 miljoen mensen elk jaar dierentuinen. Hierdoor hebben dierentuinen een groot bereik. Er zijn uitdagingen om neushoorns in dierentuinen te houden, en dat sommige mensen liever hebben dat alle dieren wild zijn. Hoe kunnen dierentuinen bijdragen aan het behoudt van de neushoorn.
De EAZA en de AZA (Amerikaanse associatie voor dierentuinen en aquariums) hebben guidlines opgezet voor het houden van de drie soorten neushoorns om zo hoge welzijnsnormen na te streven. Het is altijd een uitdaging om wilde dieren in gevangenschap te houden, echter onderzoek heeft aangetoond dat neushoorns zich goed aanpassen aan hun leven in gevangenschap. Er zijn manieren om de omgeving van de neushoorn te verrijken door middel van, modderpoelen en heuvels om zo ontspanning te creëren. Neushoorns hebben behoefte aan een gemengd landschap. Als managementinstrument worden neushoorns geroteerd tussen behuizingen waarbij ze telkens in een ander landschap zijn. Ook het bieden van goed voermanagement draagt bij aan het welzijn van de neushoorn, in het wild eten ze veel verschillende seizoensgebonden planten.
Dierentuinen werken op vele manieren samen, en zijn ze van belang voor het behoud van de neushoorn. Tegenwoordig zijn er specifieke online programma’s die helpen in een adequaat neushoorn management. Ze denken mee met preventieve maatregelen in het wild en bieden de neushoorns in gevangenschap veiligheid. Deze veiligheid bleek in 2017 echter niet meer vanzelfsprekend toen een zuidelijke witte neushoorn doodgeschoten werd in een Franse dierentuin. De gestroopte neushoorn genaamd Vince werd beroofd van zijn horens, Vince was geboren in Nederland en nog maar 4 jaar oud. Dit incident is een herinnering aan het feit dat niet alleen neushoorns in Afrika en Azië gevaar lopen, en dat er in feite geen veilige plek voor de neushoorn is. Sinds het incident in 2017 zijn alle dierentuinen geadviseerd om de veiligheidsmaatregelen rondom hun neushoorns aan te scherpen.
Er zijn wereldwijd 302 dierentuinen die neushoorns houden. Dit is een totaal van 1037 neushoorns (save the rhino, juli 2019). In Nederland hebben 5 dierentuinen de neushoorn. Enkel in Diergaarde Blijdorp is de zwarte neushoorn te zien. Veel dierentuinen werken samen om zo voortplanting te stimuleren. Momenteel zijn er geen Sumatraanse neushoorns in dierentuinen. De laatste Sumatraanse neushoorn werd in 2015 vanuit de VS overgebracht naar het Sumantran Rhino Sanctuary in Indonesië. Elke neushoornsoort wordt beheerd in een programma, EAZA’s european Endangered Spiecies – programma en de SSP’s Species Survival Programma’s. Deze programmas dragen bij aan het voortplanten van de neushoorn soort, om zo gezonde populaties in gevangenschap te behouden en tegelijk genetische gezondheid te beschermen. De voortplanting gaat via natuurlijke paring of kunstmatige inseminatie.
De aankoop van neushoorns door dierentuinen gebeurd via de regels van CITES (Conventie voor de internationale handel in bedreigde diersoorten). CITES ziet toe op een geschikte bestemming en alle toegepaste wetten. De invoer van neushoorns heeft meestal te maken met het creëren van een gezonde genetische basis. Andersom gebeurd dit ook, in Juni 2019 zijn de kritisch bedreigde oosterse zwarte neushoorn van dierentuinen in Tsjechie, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk naar de oorspronkelijke habitaat in Rwanda verhuist. Ondanks dat de dieren geboren in dierentuinen zijn kunnen ze van groot belang zijn voor het herintroduceren waar neushoorns lokaal zijn uitgestorven. De neushoorns kunnen een populatie tot een levensvatbaar niveau te brengen en/of de genetische diversiteit binnen een populatie vergroten. De neushoorn zal zich opnieuw moeten aanpassen aan de natuur wanneer het wordt overgeplaatst van een dierentuin. Dit is een tijdrovend en moeilijk proces maar is essentieel voor de overleving.
Zonder twijfel is educatie een van de speerpunten van dierentuinen. Veel dierentuinen hebben specifieke onderwijsprogramma’s voor kinderen en volwassenen om te leren over natuurbehoud en milieu, ze proberen publiek hiermee te interesseren en inspireren en zo een stuk bewustwording te creëren. Ook ondersteunen dierentuinen bepaalde internationale instellingen in de strijd tegen stroperij. Neushoorns in gevangenschap hebben veel mogelijkheden geboden voor onderzoek bij neushoorns die bij wilde populaties niet of nauwelijks mogelijk zou zijn. Hierbij is meer kennis opgedaan over het bestrijden van bepaalde ziektebeelden maar ook verbeteringen in de voortplantingstechnieken.
